Anonim şirket, TTK’nın 329.maddesinde tanımlanmıştır. Bu tanıma göre anonim şirket sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından yalnızca malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir. Anonim şirketin ortakları da şirkete karşı sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye paylarından dolayı sorumlulardır. Anonim şirket, tacirdir, tüzel kişiliğe haizdir ve organları tarafından yönetilir. Bu organlar yönetim kurulu ve genel kuruldur. Genel kurul karar organı iken, yönetim kurulu yönetim ve temsil organıdır. Bu nedenle yönetim kurulu, şirketin gündelik işlemleri ve genel kurulun aldığı kararların icrası gibi işlemleri yapmakla görevlidir. TTK genel kurul ve yönetim kurulunun görevlerini saymıştır. Kanunda sayılan bazı yetkiler ve görevler genel kuruldan alınarak yönetim kuruluna verilebilmektedir. Kanunen genel kurulun devredilemez yetkilerinden olan, TTK m.408/2’de sayılanlar harici görev ve yetkiler yönetim kuruluna aktarılabilir. Anonim şirkette ortaklar, şirketin yönetimine bu organlar sayesinde katılır.
I- YÖNETİM KURULU
Yönetim kurulu, anonim şirketin yürütme ve temsil kuruludur ve anonim şirketin zorunlu bir organıdır. TTK m.530 anonim şirkette yönetim kurulu bulunmamasını infisah sebebi saymıştır. Yönetim kurulu bir veya birden fazla üyeye sahip olabilir. TTK, yönetim kurulunun asgari üye sayısını bir kişi olarak belirtmiştir ancak azami üye sayısı ile ilgili herhangi bir hükme yer vermemiştir (TTK m.539/1).
A-GÖREVLERİ
Anonim şirketlerde yönetim kurulunun görevleri kanun ile verilebildiği gibi ortaklığın esas sözleşmesi ile de belirlenebilir. Yönetim kurulu bu görevleri yerine getirdiği gibi anonim şirketin işleyişiyle ilgili günlük işleri de yerine getirme görevi ve yetkisi vardır. Ayrıca bu görevlerin dışında yönetim kurulunun devredemeyeceği görev ve yetkileri de TTK m.375’te belirtilmiştir. Yönetim kurulunun görevleri; yönetim kurulunun devredilemez görev ve yetkileri, genel kurul tarafından yönetim kuruluna devredilebilen görev ve yetkiler, Türk Ticaret Kanunu tarafından yönetim kuruluna verilen görev ve yetkiler olarak üç başlık altında incelenecektir.
a-YÖNETİM KURULUNUN DEVREDİLEMEZ GÖREV VE YETKİLERİ
Yönetim kurulunun devredilmez görev ve yetkileri TTK m.375’te sayılmıştır. Buna göre :
a) Şirketin üst düzeyde yönetimi ve bunlarla ilgili talimatların verilmesi.
b) Şirket yönetim teşkilatının belirlenmesi.
c) Muhasebe, finans denetimi ve şirketin yönetiminin gerektirdiği ölçüde, finansal planlama için gerekli düzenin kurulması.
d) Müdürlerin ve aynı işleve sahip kişiler ile imza yetkisini haiz bulunanların atanmaları ve görevden alınmaları.
e) Yönetimle görevli kişilerin, özellikle kanunlara, esas sözleşmeye, iç yönergelere ve yönetim kurulunun yazılı talimatlarına uygun hareket edip etmediklerinin üst gözetimi.
f) Pay, yönetim kurulu karar ve genel kurul toplantı ve müzakere defterlerinin tutulması, yıllık faaliyet raporunun ve kurumsal yönetim açıklamasının düzenlenmesi ve genel kurula sunulması, genel kurul toplantılarının hazırlanması ve genel kurul kararlarının yürütülmesi.
g) Borca batıklık durumunun varlığında mahkemeye bildirimde bulunulması.
- Şirketin üst düzeyde yönetimi ve bunlarla ilgili talimatların verilmesi: Üst düzey yönetim kavramı şirketin finansal, yapısal ve hukuki sınırlarının, işleyişinin ve planının düzenlenmesidir. Yönetim kurulunun bu görevi devredilemez.
- Şirket yönetim teşkilatının belirlenmesi: Anonim şirketlerde yönetim kurulu ve genel kurul dışında da organlar kurulabilmektedir. Bu organların belirlenmesi, görev ve yetkilerinin paylaştırılması yönetim kurulunca düzenlenir.
b-GENEL KURUL TARAFINDAN YÖNETİM KURULUNA DEVREDİLEBİLEN GÖREV VE YETKİLER
Kanunların izin verdiği ölçüde genel kurul, bazı görev ve yetkilerini yönetim kuruluna devredebilir.
-Halka açık olmayan bir anonim şirkette, ilk veya değiştirilmiş esas sözleşme ile, esas sözleşmede belirlenen kayıtlı sermaye tavanına kadar sermayeyi artırma yetkisi, yönetim kuruluna tanındığı takdirde, bu kurul, sermaye artırımını, bu Kanundaki hükümler çerçevesinde ve esas sözleşmede öngörülen yetki sınırları içinde gerçekleştirebilir. Bu yetki en çok beş yıl için tanınabilir. (TTK m.460/1)
- Sermaye artırımında ortaklarca rüçhan haklarının kullanılabilmesi için genel kurul tarafından alınan kararın yerine getirilmesi görevini ve yetkisini yönetim kuruluna tanınmıştır. (TTK m.461)
- Aksi kanunda öngörülmemişse, genel kurul herhangi bir menkul kıymetin çıkarılmasını ve hükümleriyle şartlarını saptamak yetkisini, en çok on beş ay için yönetim kuruluna bırakabilir. (TTK m.505)
c-TÜRK TİCARET KANUNU TARAFINDAN YÖNETİM KURULUNA VERİLEN GÖREV VE YETKİLER
- Sermayenin kaybı ve borca batık olması halinde görevi: Yönetim kurulunun, sermayenin kaybı veya borca batık olması halinde yapmakla yükümlü olduğu görevleri mevcuttur.
-Konkordato talep etme görevi: Anonim şirketin borca batık olması halinde açılan iflas davasında yönetim kurulu konkordato talep etmeye görevli ve yetkilidir.
-Sermaye artırımında beyan görevi: Sermaye artırımlarının türüne göre bir beyan hazırlama görevi yönetim kuruluna verilmiştir.
-Yıllık faaliyet raporu düzenleme görevi: her faaliyet dönemi sonunda, genel kurulun olağan toplantısında görüşülmek üzere bir faaliyet raporu hazırlanması görevi yönetim kuruluna aittir.
-İnternet sitesi açılması görevi: TTK m.1524 uyarınca sermaye şirketleri, internet sitesi açmak ve ilgili maddede öngörülen bilgileri paylaşmakla yükümlüdür.
II- GENEL KURUL
Genel kurul, pay sahiplerinin şirket işlerine ilişkin haklarını kullandığı, uzun süre toplanmadığı hallerde anonim şirketin feshine yol açabilecek yasal bir organdır. Kural olarak genel kurul toplantılarına pay sahipleri katılırlar. TTK m.407/2’ye göre “Murahhas üyelerle en az bir yönetim kurulu üyesinin genel kurul toplantısında hazır bulunmaları şarttır. Diğer yönetim kurulu üyeleri genel kurul toplantısına katılabilirler. Denetçi (…) Genel kurulda hazır bulunur. Üyeler ve denetçiler görüş bildirebilirler.”
GENEL KURULUN GÖREV VE YETKİLERİ
Genel kurulun görev ve yetkileri TTK m.408’e göre kanunda ve esas sözleşmede öngörülen hallerde karar almaktan ibarettir. TTK bazı görevleri açıkça genel kurula tanımıştır. Bu görev ve yetkilerden bazıları yönetim kuruluna devredilemez. Kanunun açıkça genel kurula tanıdığı görev ve yetkilerden bazıları şunlardır: Birleşme (TTK m.151(1a), 411, (5b)), Bölünme (TTK m.173, 421(5b), esas sözleşmenin değiştirilmesi (TTK m.421) vb. görev ve yetkilere genel kurul, kanun tarafından görevlendirilmiştir.
GENEL KURULUN DEVREDİLEMEZ GÖREV VE YETKİLERİ
Anonim şirketlerde genel kurula kanunda açıkça tanınan görev ve yetkiler dışında, yönetim kuruluna devredemeyeceği bazı görev ve yetkiler mevcuttur. İşbu görev ve yetkiler TTK m.408/2’de sayılmıştır. Buna göre;
a) Esas sözleşmenin değiştirilmesi.
b) Yönetim kurulu üyelerinin seçimi, süreleri, ücretleri ile huzur hakkı, ikramiye ve prim gibi haklarının belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi ve görevden alınmaları.
c) Kanunda öngörülen istisnalar dışında denetçinin seçimi ile görevden alınması.
d) Finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, yıllık kâr üzerinde tasarrufa, kâr payları ile kazanç paylarının belirlenmesine, yedek akçenin sermayeye veya dağıtılacak kâra katılması dâhil, kullanılmasına dair kararların alınması.
e) Kanunda öngörülen istisnalar dışında şirketin feshi.
f) Önemli miktarda şirket varlığının toptan satışı.
Kanunda açıkça genel kurula verilen görev ve yetkiler dışında ilgili maddede sayılan görev ve yetkiler de yönetim kuruluna devredilemez. Yönetim kurulu bu konularda karar alamaz.
Anonim şirketlerde ortaklar, şirketin işleyişine ve yönetimine bu organlar sayesinde katılırlar. Bu organların görev ve yetkileri dahilinde işlem yaparak şirketin ilerlemesine katkıda bulunurlar.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi
Kaan YÜKSEL
